ŚWIAT MOJEGO DZIECIŃSTWA!-ZAPRASZAM.

To niebywałe, chyba dokładnie taką wirówkę obsługiwałem!(robiliśmy to razem z Babcią, Babcia mleko ja korba! Stałem tu jak koń w piachu.
Wracam do Naszej kuchni.
Teraz strona prawa! Strona Mojej Babci. Piec (kuchnia) był ogromny. Wyłożony kaflami w kolorze beżowo białym, na sześć fajerek (palenisk), z czego Babcia używała tylko czterech. Na tych „fajerach” a miały chyba po: pięć, lub sześć krążków? stały garnki, rondle i brytfanny, wszystko ciężkie, bo żeliwne. Gdy Babcia gotowała coś w garnkach, to połowa takiego gara znajdowała się w piecu! Drewno (sosnowe) mieściło się w drewnianej skrzyni a węgiel i torf w blaszanej czarnej „węglarce”. Gdy byłem w Warszkowie, to ja zaopatrywałem kuchnie w opał! A Moja Babcia potrafiła zadbać o „stajennego” jak mnie wtedy nazywała, za każdym razem gdy przydźwigałem coś do pieca. To był baaardzo smaczny układ.! I to ja sam wpadałem, by zapytać, czy coś potrzeba? A wyśmienite gofry z miodem (tego jak wiem, nikt nigdy nie jadał w Warszkowie, oprócz Ziutka, niech skonam, już czekały!!! Na kaflach nad piecem wisiała biała wykrochmalona makata z wyhaftowanym sloganem typu: „Dobra żona tym się chlubi…” Dalej po prawej: był żeliwny, mały (na zewnątrz zielony, wewnątrz biały zlew), praktycznie używany tylko do nabierania wody), przed zlewem duża emaliowana misa na stojaku z grubego drutu służąca do mycia! Nad zlewem wisiała duża półka, na niej na metalowych haczykach wisiały białe, prostokątne dzbanki z niebieskimi napisami w nieludzkim języku. Cała kuchnia miała posadzkę z czerwonej cegły, podobnie jak korytarz! Wracam do Dziadka. Za toaletą było okno z widokiem na ogród i pola. Dalej wielki stół! Dziadek siadał zawsze u jego szczytu (wysuwając wcześniej przedłużenie), tyłem do lustra. Po lewej stronie stołu i Dziadka, przy ścianie, długa ława, po przeciwnej stronie trzy krzesła. Naprzeciw Dziadka, u szczytu, siadała Babcia, często dopiero wtedy jak wszyscy już kończyli jeść!!! Za ławą były drzwi do męczarni. To nieduże pomieszczenie z wyjściem na ogród. Tu stała „wirówka do mleka”. Jak się pewnie domyślacie, tu oddzielaliśmy (my? nie, to JA!!!) śmietanę od mleka. Wirówka miała w sobie, chyba kilkanaście sit i sitek. Z góry w otwór wlewało się mleko i… czas na Ziutka! Moja praca polegała na kręceniu niedużą żeliwną korbką z drewnianą rączką. Ręce mi mdlały. To jeszcze było do zniesienia, ale czas, jaki tam „musiałem” spędzić to koszmar. Nie skłamię jeśli napiszę, że godzinę na pewno. Ziutek godzinę w jednym miejscu!? Nigdy w Warszkowie nie napiłem się mleka prosto od krowy! Dlaczego? Bo mi śmierdziało. Leszek pił już w oborze z wiadra, podobnie koty, ja NIE. A odwirowane przechodziło mi doskonale, i bez ścisku w gardle.

„Klepanie” kosy, to zajęcie dla prawdziwego fachowca! Mój Dziadek godzinami stukał na kowadełku i nigdy nikomu (może poza Romkiem)nie pozwalał ostrzyć kosy.

Gdy już „zakorblowałem” się na amen, to zaraz po wyjściu z tego pokoiku po lewej stronie były wielkie drzwi z metalowym kółkiem prowadzące do…

Naszej spiżarni.
Stojąc jeszcze w drzwiach (ja w tych drzwiach nie mogłem nigdy się zatrzymać!), po lewej stronie wysoko było malutkie okienko, poniżej dwie deski „robiące” za półki i uginające się od dobroci. Jeszcze niżej stał duży stół z surowego gładkiego drewna, jak blat kuchenny, na nim zawsze krystalicznie biała duża ścierka i wielki ostry nóż! Na tym oto stole odbywało się porcjowanie wszelakich dobroci, które błyskawicznie trafiały na Nasz stół. Na wprost wejścia tejże spiżarni, na ścianie (za tą ścianą, była nasza sypialnia), były półki z wekami, kompotami, puszkami i co tylko możecie sobie wyobrazić (przepraszam, miodu tu nie było), a po prawej stronie tej skarbnicy nieskończonych dobroci i zapachów, wisiały szeregi długich kii, na których wisiały szynki, kiełbasy różnej i różnistej maści, oraz grubości, pasztetowe, balerony, czasami salceson i to, co Ziutek kochał z wzajemnością, cieniutkie, suche, wędzone i chrupiące jak kabanosy, kaszaneczki w gęsich jelitach.

Zostajemy jeszcze w kuchni. Za drzwiami do spiżarni stało krzesło, na którym siadywała Babcia, i robiła masło w bardzo podobnej maselnicy. Do środka wlewała śmietanę, następnie wkładała tam kółko z dużymi otworami na kiju , i energicznie, nazwijmy to „trzepała” aż, do pokazania się dużych grudek prawdziwego masła. Tak było. Maślankę wyżerały w większości świnie. Za krzesłem do „masła”, znajdował się wysoki bufet, w górnej połowie przeszklony, w którym były naczynia, sztućce, kubki, szklanki i wszystko pozostałe, a niezbędne gospodyni w Warszkowie. Tam Antoni trzymał „sodkę”, którą często pijał z wodą i octem jako lekarstwo na zgagę.

Teraz stajemy twarzą do drzwi wyjściowych z kuchni, za którymi był wspomniany wcześniej przeze mnie korytarz. Posadzka jak już pisałem, była wyłożona czerwoną cegłą, po lewej stronie korytarza były ogromne, od sufitu po cegły- trzy szafy, tam trzymaliśmy kisiel dla Ziutka i wszystko inne a potrzebne do napełniania Naszych żołądków. Dokładnie pamiętam zapach, jaki unosił się w tych szafach!!! Kiedy do kuchni wpadał jak bomba Ziutek i prosił o coś do jedzenia, to Babcia kroiła z wielkiego chleba długą pajdę, polewała ją łyżka wazową śmietaną, którą trzymała właśnie w tych szafach, wszystko posypywała grubo! Cukrem, i Ziutek znikał.  A po prawej: wisiały nasze ubrania codzienne. W zależności, od pory roku, wisiały tam, kożuchy, peleryny, kurtki, koszule flanelowe i wszystko, co wkładaliśmy na siebie, idąc do pracy. Pod ubraniami stały: buty, kalosze, laczki i wszystko, co wkładaliśmy na nogi. Dawno, dawno temu….Leszek ? (innych podżegaczy to ja bym nie posłuchał!), kazał mi nasikać w Dziadka kalosze!!! Stały właśnie w tym korytarzu. Rano Antoni ubiera trzewiki i….mnie przy tym nie było, spałem! Gdy wstałem, kalosze wisiały na płotku do góry nogami pod oknem gabinetu Dziadka! Dziadek i Babcia nigdy nie pytali mnie, czy wiem, kto to zrobił. Po latach, o tym psikusie Ziutka wspominali wszyscy, ale nigdy głośno i oficjalnie. Cisza jak po śmierci organisty. A za wiszącymi ubraniami drzwi prowadzące na górę domu.

Kościołowe rzeczy były w szafach pokojowych.

Na wprost drzwi kuchennych były drzwi prowadzące na podwórko, którymi jak pamiętacie, wchodziliśmy. Za szafami po lewej stronie znajdowały się drzwi do sypialni Moich Dziadków no i naszej (Leszka i mojej), za tymi drzwiami, jeszcze mowa o korytarzu- w rogu, stało wielkie, czarne pianino Ciotki Eli.

Mała dygresja powiązana z moim zdjęciem zamieszczonym po lewej stronie wpisu.

Gdy Mój Dziadek „zajeżdżał” (bryczką, wozem czy saniami) pod nasz dom w Sławnie, to nie było takiej siły, która zatrzymałaby mnie przed zabraniem do Warszkowa. Ja na widok Dziadka dostawałem prawdziwego SZAŁU radości. Jak mi opowiadał Ojciec, na początku próbowali mnie zatrzymywać. Raz jeden udało się to rodzicom! Ale jeszcze tego samego dnia Tatuś odwiózł  mnie na rowerze do Warszkowa i „oddał” Dziakowi, bo nie mogli słuchać płaczu syna. W wieku 5 lat potrafiłem wsiąść na rower i pod nieobecność rodziców uciekać do Dziadków!!! Tak było.

Sypialnia Moich Dziadków:
na wprost wejścia, stało wielkie dwuosobowe łóżko. Ciemne. U szczytu łóżka między Babcią a Dziadkiem zwisał na czarnym kabelku,

podłużny, ebonitowy  „pstryczek” elektryczny, którym wyłączano światło po modlitwie! Wysoko nad łóżkiem, pośrodku, wisiał duży obraz święty w złotej ramie. (Zawsze chciałem przypomnieć sobie, co przedstawiał i skąd wziął się w Naszym Domu, ale wybaczcie, nie wiem). Moi Dziadkowie modlili się zawsze razem, klęcząc przed łóżkiem. Modlili się głośno i zdarzało się, że czasami słyszałem tę modlitwę. Babcia spała z lewej strony, a Dziadek z prawej, przy oknie. Pamiętam, jak by to było dzisiaj.

Z prawej za drzwiami stał sekretarzyk? Skarbiec Babci, okno (z widokiem na drzewo wiśni i podwórko), dalej szafa na pościel i przyodziewki kościołowe Dziadków.

Po lewej kolejny piec kaflowy! A dalej drzwi do naszej sypialni.

Stojąc w drzwiach naszej sypialni: widzimy dwa łóżka. Z lewej puste Wujka Romka (za szczytem tego łóżka była ściana odgradzająca nas od spiżarni, obok z lewej stał stolik nocny. Nasze łóżko na wprost, z prawej szafka dalej drzwi prowadzące na zewnątrz. Na ścianie gdzie stały oba łóżka przy drzwiach na zewnątrz było wejście do spiżarki. Posadzka z cegły.

Moja Babcia Gertruda. Lata 80-te.

Zanim wyruszymy na górę, domu w Warszkowie postaram się wspomnieć, jak Babcia piekła chleb, jak z Dziadkiem podbieraliśmy miód z Naszych uli i zabawach na podwórku.

W bardzo podobnej drewnianej wannie służącej do „parzenia świniaków” Babcia Gertruda zarabiała ciasto na chleb! Już spieszę z wyjaśnieniami. Mieliśmy w Warszkowie trzy takie wanny, jedną z nich Babcia trzymała na górze domu z przeznaczeniem właśnie na chleb. W pozostałych kąpaliśmy świniaki po zabiciu, przed goleniem ze szczeciny! Chleb. Szerokość tej wanny chlebowej to przynajmniej 150 cm. Jak już piec chleb w Warszkowie to w dużych ilościach. Chleb był zawsze okrągły, o średnicy ok. 50 cm? Piec do chleba znajdował się w „parowniku”, miejscu, gdzie, parowano i gotowano, ziemniaki dla świń w wielkim kotle, pod którym palił się ogień. Na lewo od tego parownika znajdował się Babciny piec do chleba i ciast! Piec był murowany i solidny, z przodu duże czarne drzwi, przez które wkładano chleby. Ile tych chlebów Babcia piekła na raz? Nie wiem. Musiało być tego sporo, przyglądając się tej wannie. Z obowiązku dodam jeszcze, że zawsze znalazła się tam słodka bułka dla Ziutka. Mąkę trzymała Babcia w workach 50 kg w dawnej sypiali-pokoju- od Rutowicza strony. Pamiętam też, że dwa razy byłem z Dziadkiem we młynie ze zbożem i już po niedługim czasie wracaliśmy z workami mąki do domu! Pokój, w którym czekała na kolejny chleb ta wanna, bardzo ładnie pachniał, właśnie mąką, ciastem i miodem. Bo to tu, pod małym oknem stał ogromny kamionkowy GAR pełen Dziadkowego miodu z naszej pasieki. Tak, tu pachniało zawsze tak inaczej!
Mam nieodparte wrażenie, że za mało serca wkładam w te wspomnienia! Ale tak sobie myślę…jakkolwiek bym tego nie napisał, to i tak…zabraknie mi słów, by oddać tamten klimat, zapach i ciepło.

To jest wirówka do miodu. Nasza była  ocynkowana (srebrna). Miód w plastrach wkłada się od góry. Podczas kręcenia siła odśrodkowa wyrzuca miód z plastra. No i korba jest,  a przy korbie Ziutek.

Znalazłem. Tu widać górę wirówki. Do środka „wchodziło” kilka plastrów.

Tak wygląda wyrój pszczół!

Skoro wspomniałem o miodzie: Na górze domu i strychu, wszędzie tam, gdzie docierałem w poszukiwaniu skarbów! Znajdowałem małe „klateczki” zrobione z ocynkowanego drutu w podstawie drewniane, ku górze (ta była z drutu)zaokrąglone! To były klatki na „królowe” naszych uli. Zdarzało się co roku tak, że pasieki się wyroiły. To słowa Mojego Dziadka,-nigdy nie czytałem nic o pszczołach, a wszystko, co tu piszę, zapamiętałem z rozmów z Dziadkiem. Królowa ula z sobie tylko znanych powodów postanowiła opuścić ul i dać nogę. Siadała zwykle na najbliższej gałązce (Nasze ule znajdowały się w sadzie) a cała zawartość konkretnego ula razem z nią! Wyglądało to groźnie i trochę straszno, na gałęzi siedziały tysiące pszczół, jedna na drugiej!! A hałas czyniły duży ogromny. Gdy to spostrzeżono, Dziadek robił się „szybki w ruchach”, jak mówiła wtedy Babcia. Faktycznie był to czas, by zostawić Dziadka samego, i nie przeszkadzać. Po udanej akcji (nie słyszałem o innej), królowa trafiała do klateczki, w ulu Dziadek klatkę otwierał i wracała na soje miejsce, a za nią reszta pszczół!!! A jak można znaleźć wśród tysięcy pszczół tą jedną? i skąd wiadomo, że to królowa? Zawsze w pogotowiu i w zawsze wiadomym miejscu była w Warszkowie „huba i zmurszałe” drewno. To należało błyskawicznie rozpalić w dymarce? Chyba tak to się nazywa i biegiem z drabiną w stroju pszczelarskim ( maska też), zadymić rój! Pszczoły w tym okresie były wyjątkowo groźne, z uwagi na ilość i okoliczności (broniły królowej). Zaczadzone owady Dziadek na gałęzi rozgarniał dłonią, bardzo, ostrożnie, aż znalazł okaz kilka razy większy i z reguły w samym środku roju. Delikatnie do klateczki, by broń boże nie uszkodzić, bo zdechnie i szlag trafi cały ul!

Prawdopodobnie w wieku 8 – 9 lat (spaliśmy z Leszkiem  jeszcze na górze), kilka razy z Dziadkiem Antonim podbierałem miód z naszych  z uli! Na początku stałem z dala,  w tym czasie Dziadek „zadymiał” pszczoły. Pierwszy dym wpuszczał przez otwór wlotowy (małe okienko na dole), potem podnosił dach ula i dymił od góry! Kiedy uznał, że mogłem już podejść (prosił, tylko bym robił to spokojnie, nie leciał do ula na wariata) wkładał mi na głowę swoją maskę!, przekazywał dymarkę, a sam wśród otaczających nas pszczół powolutku wyjmował plastry. Dzisiaj nie pamiętam, ale było ich tam około 10? Dziadek mówił, że mamy różne szerokości ramek z miodem i różne skrzynki stały w pobliżu, do których wkładał plastry po wcześniejszym „omieceniu” pędzelkiem(pędzelek zrobiony z gęsich piór) z pszczół! Te skrzynki przykryte były białymi szmatami. Do tej zabawy, wcześniej Babcia ubierała mnie w długie spodnie i koszulę z długimi rękawami. Spokój Dziadka, głośne bzyczenie pszczół i miodowy zapach ula, to zapamiętałem na całe życie.  Swoją drogą, ciekawe jak myśmy tam wyglądali razem. W ten sposób opróżnialiśmy jednorazowo nie więcej jak dwa ule? Skrzynkę na taczkę i do stodoły, jak najdalej od ula, czemu? Dziadek bał się, że pszczoły mogą poczuć miód i rozprawić się z Nami! Tam już czekała wirówka To musiał być, „wspaniały widok”! Mój Dziadek, ja i pszczoły. TAK BYŁO. Nasze też były w kolorowe paski!

Mój Dziadek mówił, że ule muszą być kolorowe! Czemu nie wiem, nie pamiętam. Nasze w Warszkowie były kolorowe. Jak te na fotografii i ten ogrodowy klimat i dach poryty papą..

Dziadku TO wraca, wraca do Ciebie…dziękuję. Zawsze mi Ciebie brakowało, ale nie umiałem tego POWIEDZIEĆ..

Zdarzało się czasami, że Dziadek odmawiał zagrania z nami w karty. Zdarzało się. Wojna na poduszki koło gnojownika toczona była ZAWSZE bez udziału Naszego Seniora. Nie było zgody na odgórne wpływanie na wynik potyczki! Tu, przy gnojowniku odpowiedzialność za wszystko cośmy tam wyrabiali, brała na siebie Babcia. Babcia siedziała na zydelku od dojenia krów, który przynosił z obory Jej jedyny faworyt, Ziutek.

Poduszki były zawsze te same. Ziutek miał „jaśka”, a Leszek (ruska), wielką i ciężką. Najczęściej na „wojnę” umawialiśmy się wszyscy już w ciągu dnia, zaraz po pierwszej kłótni między nami (Leszkiem a mną)! Wkraczały wtedy Ciotki i proponowały pojedynek. Takich sprzeczek było kilkanaście dziennie. Ryczałem wtedy i przysięgałem zemstę po kolacji. Zaraz leciałem do Cioci Lucyny. To był mój ulubiony koń! Z Ciocią omawialiśmy sposób walki, potem do Babci z wiadomością o wojnie. TAK BYŁO. Pojedynek toczył się przed bramą stodoły, tam nie było kamieni i idealnie równo. Ciocia Lucyna: dziewczyna o kruczoczarnych włosach sięgających hen za pas (jej warkocz był grubości mojego uda), słusznego wzrostu trzymała się wyjątkowo mocno na nogach. Była praktycznie nie do obalenia! Niestety stajenny (ja) spadał baaardzo często i to był nasz słaby punkt. Gdy Leszek dobrze wycelował ruskiem, musiałem spaść! Nie mogło być inaczej!!! Mój koń i ja staraliśmy się walczyć tylko w zwarciu (wtedy mogłem trzepać jaśkiem do utraty tchu bez obawy, że spadnę). Siedziałem u Cioci na barana jak, się pewnie domyślacie. Gdy koń Leszka, uwaga!! Romek, Waldek a zdarzało się, że i Henryk, uciekał, by dać możliwość, dobrego zamachu Leszkowi i zwalenia przeciwnika musieliśmy biec za nimi. I tak wkoło gnojownika wśród wrzasków i śmiechu na uciechę Babci. Ale…..zdarzało się i tak, że

Ziutek za często lądował na ziemi, wtedy wkraczała czujna  Babcia, krzycząc na Leszka cyt: TY KONIU JEDEN!!! Nie wal tak mocno! Ile razy bym nie spadł wygrywałem zawsze JA! Ogłaszany przez Babcię wyrok był już tylko formalnością. A nagrodą dla zwycięzcy była przejażdżka na plecach Leszka do kuchni prosto pod miskę do mycia. Dziadek na pewno popsułby ten wynik.
Powinienem wspomnieć jeszcze o „układach gimnastycznych” z Ciocią Lucyną. Tak zwany chleb do pieca i wiele, wiele innych figur gimnastycznych, prezentowaliśmy przed wspaniałym  audytorium. A z powodu braku miejsc siedzących, część widzów musiała podziwiać nas na stojąco! Nie skromnie dodam, że poziom był naprawdę wysoki gdy, stawałem stopami na stopy leżącej na plecach Ciotki!

Pamiętam, też jak pewnego  razu polowaliśmy z dziadkiem na „tchórza!!” Codziennie rano znajdowałem w gołębniku martwe gołębie! Ptaki leżały martwe na podłodze i wyglądały jakby całą noc spędziły w pralce. Poszedłem z tym do Dziadka. Dziadek spojrzał i wiedział!

To tchórz, jeśli go nie zabijemy, to wydusi nam wszystko. Namoczymy szmaty walerianą, i spuścimy Harasa, zaordynował. Gdy było już „dobrze ciemno” schowaliśmy się w parowniku. Dziadek wylał na szmatę flakon waleriany i kazał Leszkowi położyć to koło studni! Fretki szaleją za tym zapachem i na pewno tu przyjdzie, wtedy my wypuścimy Harasa z parownika i…mammy ją! Powiedział Dziadek. Jak kazał, tak zrobiliśmy. Nie minęło może pięć minut, usłyszeliśmy jakieś szurania i miałki!? Dziadek skinął głową na Leszka i Haras poszedł jak burzaaaaaaaa…Słuchajcie: wokół szmaty zleciały się chyba wszystkie koty nasze i Rutowicza (żeby drogi do domu nie znalazł), jak wpadł w nie Haras, to zrobił się taki wrzask, że w domu zapaliło się światło we wszystkich oknach. Leszek pokładał się ze śmiechu, ja byłem, mocno wystraszony a Dziadek powiedział tylko, cholera, TAM JEST KOT BABCI!!! Wojna Harasa z kotami trwała jeszcze kilka minut, ten pies skakał po schodach jak kot! (jeden z kotów próbował ucieczki na siano)I nawoływania Leszka miał w nosie.  Dziadek z Leszkiem, usłyszeli kilka ciepłych słów od Babci! Chyba tylko ja tej nocy spokojnie zasypiałem. Kot Babci ocalał. Na drugi dzień ktoś przywiózł do Warszkowa wędzoną rybę, Dziadek napchał do środka trucizny i ..był spokój!

A teraz rodzynek: Wujek Mietek był już „dobrze zaawansowanym studentem” Wydziału Rolnictwa Uniwersytetu w Szczecinie, gdy pewnej wiosny „wpadł” do domu w Warszkowie. Wiosna na wsi to pora siewu. Zaraz po śniadaniu Mietek zaproponował Ojcu, że dzisiaj to On ustawi siewnik!!! Bo…… wg nabytej w Szczecinie wiedzy powinno się to robić inaczej! Dziadek się zgodził. Gdy Mietek latem znowu zawitał do domu, to Ojciec już CZEKAŁ NA FACHOWCA! I ja tam byłem. Gdy tylko wszedł przez bramę, Dziadek wyrwał orczyk z wozu i biegiem do syna. Bez słowa, po cichu z orczykiem wysoko nad głową. Noo, to była zgroza. Mietek rzucił torbę i krzycząc, TATA!!! Uciekł przez kopel na torfowiska. To było przed obiadem. Wujek do domu wrócił dopiero wieczorem z Babcią. Strasznie to przeżyłem, i przez kilka dni  atmosfera w domu była straszna. TAK BYŁO.
TO NA TYLE I AŻ TYLE.

Pewnego razu w Sławnie: miałem wtedy 4 lata? (ta pamięć to…dar? Czy siły boskie!), główną ulicą Sławna, przed moim domem, jechała na wozach zaprzęgniętych w białe konie, duża grupa Cyganów. Tych wozów było kilka. Cyganie powożący końmi bardzo je bili. Zapamiętałem leżącego na bruku białego konia, bitego przez woźnicę cygana! Cyganie i cyganki siedzieli na wozach, spuszczając nogi po bokach wozów. Ale jeden z tych wozów, był bardzo wysoko zabudowany!  Tu siedzieli sami  mężczyźni. I to oni głośno nawoływali mnie, bym przyłączył się do nich! Bardzo bałem się tych ludzi, ale…nie wiedząc czemu (i tak jest do dzisiaj), podbiegłem do nich i wysoko wyciągając moje dłonie, a oni wciągnęli mnie na wóz!!! Ja w tamtych dniach byłem chłopcem o baaardzo śniadej cerze i czarnych cygańskich oczach-cygan! Z taką naturą! Nigdy nie umiałam zrozumieć swoich uczuć, postępowania, a nawet niektórych decyzji. Gdy wróciłem do domu, chciało mi się płakać, ale nie potrafiłam , nie czułem niczego,  nie wiem czemu. Nie uroniłam żadnej łzy. Miałem cztery lata! Jeszcze nie miałem mojego roweru od Romka! TAK BYŁO.

Jak wróciłem do domu? Tego dnia wybuchł duży pożar w Sławnie, zaraz za wiaduktem kolejowym, po stronie mleczarni a naprzeciwko P.Z.G.S. gdzie pracował mój Ojciec!  Ognisko w lesie. Obcy  i…  ludzie. (..PODOBNIE STRASZNIE CZUŁEM SIĘ, POZOSTAWIONY NA NOC W ŁÓŻKU Państwa Narbutowiczów.  Naszych sąsiadów.) Napiję się. Ja  i moja siostra tworzyliśmy zbiorowy system ochronny, by rodzina mogła nadal funkcjonować, a Mój Ojciec miał choćby niewielkie poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji. Wracając: proszę zrozumieć…uciekałem: pożar i wielkie lanie w domu!

Na „górę” domu w Warszkowie prowadziły mocno sterane, drewniane wąskie schody. W połowie schodów, po lewej stronie była pachnąca wędzarnia, a po stronie prawej w połowie wysokości  zaczynała się barierka. Kiedy już pokonaliśmy kilkanaście stopni, to wkraczamy do miejsca bardzo różniącego się od reszty domu. Tu czas stanął w miejscu. Po lewej ręce zobaczymy drzwi do pokoju, jak sięgam pamięciom, nikt tam nie sypiał. Dalej przed nami znajduje się, niezabudowana część góry, w której Dziadkowie trzymali rzeczy niepotrzebne: meble, naczynia, książki i Pan Bóg raczy wiedzieć co jeszcze! Podczas moich pobytów w Warszkowie spędzałem tu długi czas na szukaniu „skarbów” i rodzinnych pamiątek.
Ruszamy do przodu, skręcając zaraz za barierką w prawo. Po lewej znajdują się drzwi do pokoju, w którym było jedno łóżko stojące po prawej, za drzwiami. Naprzeciw wejścia nie, duże dwuczęściowe okno (parapet był poniżej  mojego pasa), z widokiem na dom i stodołę Rutowiczów. To z tego okna, nie raz i nie dwa sikałem w ich kierunku gdy złapali kilka moich gołębi! Pod tym oknem stał wielki brązowy, kamionkowy gar z miodem, jak już wspominałem, Ziutek lat 10, może 11, przed nim gar z miodem, dalej okno i czas zemsty, sikałem nad miodem na Rutowiczów! A jak. Chęć zemsty był tak wielka, że nie obchodziło mnie o ile po „drodze” wzbogacałem objętość miodu, a mała nie była!! Wszyscy zawsze chwalili jego niepowtarzalny i oryginalny smak! Lewą stronę pokoju zajmował Babciny „niezbędnik” do pieczenia chleba. Jak już wspominałem: koryto do zarabiania ciasta na chleb, worki z mąką, sita, deski i łopaty drewniane, na których chleb wjeżdżał do pieca oraz waga. Podłoga na całej „Górze” była wyłożona z wytartych desek. A ściany?! Ściany wykonane z drewnianych bardzo grubych bali, pomiędzy którymi glina wymieszana ze słomą. A wszystko to pomalowane na biało. Sufity z grubych drewnianych desek. Skąd wiem, że z grubych? Ano dlatego, że na tym suficie, już na samej górze domu, „leżało” kilka ton ziarna luzem.
Jak Idą w pole to dusza się raduje, a jak zasiądą za stołem, to się serce kraje…tak mawiał Dziadek Antoni.

W Warszkowie młócono bardzo podobnie. Na górze pracował tylko Dziadek. My młóciliśmy w stodole.

Kiedy przyszła pora młócenia, to 50- kilogramowe worki ze zbożem synowie Antoniego nosili na plecach ze stodoły przez podwórko i po schodach na górę domu. Tam zboże wysypywali z worków na odpowiednią „kupę”. Każdy rodzaj

Tylko środek góry był zabudowany, skrajne pasy wzdłuż domu, tam, gdzie spad dachu był największy, przeznaczone były na archiwa rodziny.

Wychodzimy z pokoju,  po prawej ręce są drugie schody prowadzące tam, gdzie wspomniane już zboże, a za tymi schodami znajduje się pokój z widokiem na ogród i gołębnik, to nasza sypialnia. Drzwi zbite były z desek i w zależności od pory roku czasami trudno było je otworzyć. Łóżko stało zaraz za drzwiami po prawej. Na łóżku wielka gruba pierzyna, powleczona białym płótnem w cieniutkie czerwone linie przecinające się pod kątem prostym, tworzyły bardzo delikatną kratkę. Dwie duże poduchy i siennik (materac) wypchany słomą! Nad łóżkiem wisiał piękny duży obraz olejny, na nim sianokosy. Koń, wóz drabiniasty i troje bohaterów w różnym wieku. A wszystko to na tle cudownej łąki. Podświadomie traktowałem ten obraz jako swoją własność! Gdyby mój wzrok mógł ścierać farbę na tym płótnie, to w 1971 roku zostałaby tylko rama. A wiecie, że jak wyglądała rama, to już nie pamiętam?! Kiedy w końcu Leszek przyszedł już do łóżka, mówiłem pacierz (PACIERZ ODMAWIANY BEZ LESZKA BYŁ PRZEZ DZIADKA NIE ZALICZANY!!!). To była chyba jedyna taka chwila w której, Leszek mógł mówić do mnie tonem, jakim tylko chciał!! Ziutek do…paciorka, raz-dwa!  Modliłem się do niebieskiego obrazu z Panem Jezusem, i jako jedyny w Warszkowie mogłem modlić się w łóżku, a nie jak chciał tego Leszek, klęcząc przed łóżkiem. Po bajce i kilku wzajemnych kopniakach zapadała cisza. Ostatkiem świadomości uwielbiałem nasłuchiwać szczekających wiejskich psów, te odgłosy w połączeniu z moją wyobraźnią tworzyły cudowne obrazy. Spaliśmy razem do samego końca. Ja lat 15 a Leszek 2O! Wyobrażacie to sobie? Nie? Ja tak, bo mnie z Leszkiem Łączyło WSZYSTKO.

W lewym górnym rogu mój gołębnik.

Nawet to: pewnego razu Dziadek dostał od znajomego z Warszkowa (jego dom stał na skrzyżowaniu, przy drodze asfaltowej, zaraz obok krzyża), „płowego” samca pocztowego dla Leszka. Ptak był super. Leszek po kilku miesiącach wypuścił ptaka na dach, a ten w górę i wrócił do dawnego właściciela! Gdy Leszek poszedł odebrać gołębia, to usłyszał, że go nie oddadzą! Kilka dni po tym zdarzeniu przyjechałem do Warszkowa ja. Gdy dowiedziałem się o tym, to zaraz następnego dnia pojechaliśmy z Leszkiem na rowerach (jeszcze były na chodzie, bo przyjechałem dzień wcześniej), ja w cienkiej kurtce Leszka. Babcia nie mogła się nadziwić, lato-gorączka a ten w kurtce na rower!? Plan mieliśmy taki: Leszek wchodzi do domu i zagaduje żonę właściciela (ten był w pracy), a ja do gołębnika po naszego ptaka. Rowery oparliśmy pod krzyżem. Gdy Leszek tylko wszedł do domu, to ja do gołębnika! Szukam naszego gołębia i nie widzę, co robić? Rozpinam do połowy kurtkę i pakuje za pazuchę co ładniejsze ptaki. Zmieściły się cztery! Wybiegam na podwórko a tu buuuch jeden mi ucieka. Zapinam kurtkę pod szyję, za furtkę, na rower i w nogi. Tak było. W domu byłem po 10 minutach. Leszek zaraz po mnie. Za jednego zabrałem trzy. Miałem wtedy 13 lat. Namówić Leszka do tego było baaardzo trudno! A złapane przez nas gołębie Rutowicza… wywoziłem do Warszkówka do rodziny Cioci Teresy, żony Waldka. Bo….Nasze złapane przez Rutowicza też przepadały! A ja mściłem się na „starym” Rutowiczu jeszcze w jeden sposób. Kiedy przyganiał krowy po południu do domu, to już na niego czekałem siedząc na drągach przy wejściu na naszą kopel! Tak nazywano w Warszkowie ogrodzone łąki. Kiedy mijały Ziutka pierwsze sztuki zaczynałem bzyczeć jak  mucha (bzzzzzzzzzzzzz). Krowy dostawały szału, ogony w górę i pełny bieg, a jakby tego było mało, to dosłownie tratowały się w bramie. Wyglądało to naprawdę nieciekawie. Podobno jak krowy, jak biegły, to gubiły mleko. Rutowicz mojego bzyczenia nie słyszał, bo szedł z tyłu za krowami. Ale pewnego dnia po kolejnym biegu krów poszedł do Dziadka na skargę!!! Dziadek go wysłuchał i obiecał, że porozmawia sobie z wnukiem. Gdy sąsiada odprawił, przyszedł czas na mnie. Oj nasłuchałem się, że krowy po takim biegu trudno wydoić i nie po to żrą cały dzień, by przez moje nieodpowiedzialne żarty Rutowiczowa (żeby do domu nie trafił) miała problemy z dojeniem! I nie życzę sobie, mówił dziadek, aby sąsiad przychodził na skargę na ciebie. Następnego dnia Rutowicz poszedł po krowy z…batem! Śmieszny gość! Gdy wracał, bzyczałem teraz na cały głos i ile miałem sił w płucach. To było silniejsze. Było nie skarżyć.

A jak topiłem krowy na bagnach-torfowiskach!?

Od szóstego roku życia pasałem w Warszkowie krowy. Jak to ja, pasałem z przygodami, nie rzadko wyglądało to groźnie a czasami wywoływałem salwy śmiechu .

Swoją „specjalizację” odziedziczyłem po moich Ciotkach, Dziadka cieszyła każda nowa para rąk do pracy.

Wyprawę zaczynałem każdego ranka od pobrania, peleryny (rozmiar dorosłego mężczyzny), w kolorze brązowożółtym, podgumowana z wielkim kapturem. I niema, że pada lub burza!!! Chowałem się w namiocie lub biegałem po deszczu jak „szalony”. Krową deszcz nie przeszkadzał i Ziutkowi też. Kilku kanapek z kiełbasą, zawinięte w białą ścierkę kuchenną Babci, paczka kiślu, smak do wyboru, czarnego od ogniska garnka do gotowania i zapałek. Wszystko to

„Babcia pakowała mi do siatki uplecionej  z żyłki”. A co ja się nasłuchałem!!  Ziutek proszę cię, tylko pilnuj tych krów, nie tak jak wczoraj, bardzo proszę! Dobrze Babciu, na pewno Babciu, oczywiście Babciu. Na podwórku czekała już Żaba, pies wspaniale wytresowany do krów, i to ona zaraz po przekroczeniu bramy przez moje stado  przejmowała dowodzenie nad ogonami. Muszę cofnąć się 20 metrów do obory. Przed każdym wyprowadzeniem krów stawałem za ich zadami i głośno wołałem: Ooooooo, Ooooooo, Oooooo, i OBSERWOWAŁEM, czy wszystkie załatwią się w oborze. I uwierzcie proszę, w ciągu minuty krowy były „przeczyszczone” z automatu. Jeśli poszedłem na skróty, to pewne było, że krowy nasrają na podwórku, zaraz po wyjściu z obory!!!  A wtedy spotkać się z Leszkiem to płuca odbite…Ktoś to musiał  posprzątać. Teraz, na boso (latem chodziłem tylko boso), wchodziłem między krowy i po kolei spuszczałem je z łańcuchów. Przed oborą stała Żaba i nadawała stadu prawidłowy kierunek na bramę! Dorosłych sztuk miałem 8, plus kilka jałówek. Najmłodsze pokolenia pasły się w ogrodzie. Za bramą skręcaliśmy w prawo i po 200 metrach wkraczaliśmy na łąkę Rutowicza (jedyna droga na niczyje podmokłe łąki i torfowiska), po 400 metrach  wkraczaliśmy do krainy czarów,  w czarne, tłuste, poprzerastane drzewami i krzakami olchowymi pastwiska naszpikowane jak dobra kasza skwarkami, torfowiskami. W nich czarna woda mieniła się kolorami tęczy, królestwo ptaków, żab, owadów i myszy. To moje królestwo. A w nim Ziutek, Żaba i krowy i nikogo więcej. Po horyzont…W okolicy płynęły nieduże strumyki z wodą na kisiel. A i pragnienie można było ugasić w każdej chwili i dowolnych ilościach. Po dotarciu na miejsce ja zajmowałem się budową nowego „zamkoszałasu” z gałęzi, wspinałem się na najwyższe drzewa, puszczałem  łódeczki w strumykach, podglądałem ptaki i łapałem myszy w norach z Żabą, czyli robiłem wszystko, prócz pilnowania krów. Od krów była Żaba. Kanapki znikały po godzinie, za chwilę ognisko i kisiel z cukrem. Dopiero po dłuższym czasie zauważyłem, że krów to ja nigdzie nie widzę. A Żaba odsypia w cieniu noc. Padała komenda „bierz” i piesek pomknął jak strzała w krzaki. Za chwilę w oddali usłyszałem szczekanie, no to  pędem do stada. Spanikowane krowy uciekając przed psem, wpadały w bagna! Jeśli krowa wpadła na głębokość pod brzuch, to nie było groźne. Gdy zapadała się do połowy brzucha, to nie mogła już z tego bagna wyjść sama! Wtedy Żaba zostawała z krowami, a ja z duszą na ramieniu biegłem do domu po ratunek. Już w bramie wrzeszczałem , że, krooowa się topi”, Leszek brał łańcuch i grubą linę, wsiadał na konia z uprzężą, ja na skróty przez Kopel i pędziliśmy na ratunek krowie. Dyskusji nie było, to ja musiałem włazić w bagno i zaczepiać pętlę krowie za rogi, od piersi w dół byłem czarny, ale niech tam byle to Nasze bydle uratować. Oj bałem się wtedy, oj bałem. Leszek wrzeszczy , krowa ryczy, Żaba szczeka a ja..pełne majtki. Nigdy żadnej krowy nie utopiłem. Często zdarzało się, że całe stado „do obiadu” pasło się w pszenicy sąsiadów. Ale kto by się tym przejmował! Nawet jak przychodzili na skargę…

A Babcia wieczorem  po dojeniu chwaliła Ziutka za rekordową ilość mleka. Robiła to w po cichutku i w pełnej konspiracji. A jak. Tak było.

Po takiej akcji ściągałem majtki i myłem się cały, w strumyku a krowę mył w domu Dziadek. Bo…Nasze krowy musiały być najczyściejsze w Warszkowie! Za każdą krową w oborze wisiała czarna tabliczka, na której wypisane było imię krowy, data urodzenia i kiedy była „cielna”. Imiona krów ograniczały się tylko do kwiatów. Na przykład: Malwa, Astra, i.t.p. Imiona krowom nadawał Dziadek.

Raz jeden Dziadek wysłał mnie na torfowiska, bym przegonił byka Rutowiczów, który „skakał” na Nasze krowy. Ziutek weź Harasa zaproponował Dziadek! to było duże wyróżnienie i zaufanie do wnuka.

Teraz poczytajcie, co wymyśliłem!

Założyłem na krótkie spodnie skórzany pasek „zuchów”, do tego paska sznurkami przywiązałem dwa psy (Harasa i Żabę), wymyśliłem sobie, że jeśli będę je miał zawsze przy sobie, to byk nic mi nie zrobi. Tak uzbrojony poszedłem przez Kopel w gęste krzaki leszczyn i olch przegonić byka! Łąka była ogrodzona drewnianymi drągami: jeden w ziemi i trzy poziomo, znowu jeden w ziemi i trzy poziomo i tak na około. Pomiędzy tymi poziomymi rozciągnięty był jeszcze drut kolczasty.  Już przejście w tamtą stronę sprawiało „nam” dużo kłopotów, bo..psy chciały dołem a ja środkiem! Haras wielki i bardzo silny robił ze mną, co chciał. Przedarliśmy się. W odległości ok. 20 metrów od płotu w krzakach byk i krowy. Po paru krokach padła komenda „bykaaaa” i…psy jak wściekłe rzuciły się do krów a ja w powietrzu za nimi przez te krzaki, myślałem, że skórę ze mnie zedrą. Kiedy wpadliśmy na krowy, to byk ruszał na nas!!!! Tego nie przewidziałem, a psy tym bardziej. Miałem wtedy 9 lub 10 lat. Moje  psy w tył zwrot i w nogi, teraz to one mnie miały na sznurku, a byk jak czołg za nami!!! I stało się.  Żaba dołem, Haras środkiem a ja? A drut kolczasty? Psy tak naprężyły sznurki, że nie mogłem odpiąć paska i uwolnić się od nich. Kolana miałem na dolnym drągu, na piersiach środkowy  a od górnego rozpaczliwie odpychałem się rękami!!! Stałem w poprzek płotu a byka nie widać… Ani draśnięcia, ale serce w gardle. Już tam nie wróciłem, Psy biegły do domu, ciągnąc za sobą pasek zucha na sznurku, a za nimi pogromca byków z Warszkowa. W domu przed obiadem Leszek przyniósł do kuchni widły z zawieszoną czerwoną szmatą, „Ziutek a ty co tak stoisz jak goły na rogu stodoły” bież TO i wracaj po krowy!. Babcia zdjęła fartuch i bach Go przez plechy! Gdy ja cierpiałem, to Leszek zawsze śmiał się w najlepsze.

Dziadek o nic nie pytał! I chwała Bogu.

Szczyt: dwa okna poniżej, to kurnik. Po lewej piętrowa zagroda dla drobiu, z prawej kury znosiły jajka.  Na wprost wejścia dwa pomieszczenia, jedno dla owiec, drugie stało najczęściej puste. Raz zamkniętego tu młodego ogiera, miał dzikie przekrwione oczy i „walił” kopytami o mur. To okno wysoko, to sieczkarnia.

Budynek gospodarczy w całej okazałości. Od lewej (te czarne drzwi), na zdjęciu nie widać wejścia do kurnika, dalej to stajnia, obora, te ledwie widoczne, to chlew i parownik. Te na wprost to przejście na ogród w tym przejściu po lewej a po prawej wysoko pozawieszane narzędzia ogrodowe.

Zdjęcie trzecie to obora. Pod tymi oknami, przez całą długość ciągnęło się koryto, zaraz nad korytem każda krowa miała poidło (naciskała nosem doży przycisk i mogła pić do woli), w korytach oprócz paszy zawsze znajdowały się wielkie kamienie solne t.z.w. lizawki. Na tych białych balach wisiały za każdą krową tabliczki informacyjne. A nad nimi niezliczone gniazda jaskółek.